نویسنده: andishevaghalam

امیر دبیری مهر

عضو هیات علمی موسسه پژوهشی اندیشه و قلم

هر سال رییس جمهور و اعضای هیات دولت در هفته اخر ماه اکتبر با ایت الله خامنه ای رهبر جمهوری اسلامی دیدار می کنند و برای نخستین در ۳۶ سال گذشته این دیدار در  هفته دوم ماه سپتامبربرگزار شد  که دلیل ان ملاحظات امنیتی مربوط به حفاظت از رهبری در دوره پس از جنگ ۱۲ روزه اسراییل است. اما مهمتر از زمان دیدار برخی موضوعاتی بود که در سخنان رهبر ایران وجود داشت که از ان می توان خط مشی  جمهوری اسلامی را در ماههای اینده پیش بینی کرد.

یکی از مهمترین محورها سخنان  رهبری تاکید رذخیره سازی کالاهای اساسی مورد نیاز مردم با توجه به شرایط مخاطره امیز اینده است . ایت الله خامنه ای بطور مشخص از احتمال جنگ مجدد یا تشدید تحریم ها در پی  اجرای مکانیسم ماشه سخن نگفت اما کاملا مشخص بود که منظور اواز شرایط مخاطره امیز همین دو تهدید است که بالای سر ایران است . به عبارت دیگر از نظر بالاترین مقام تصمیم گیر در جمهوری اسلامی

احتمال جنگ مجدد و تشدید تحریم های سازمان ملل علیه ایران  در هفته ای اتی وجود دارد  و دولت در ایران باید خود را برای این شرایط اماده کند. بویژه که او از دولت خواست کارها و برنامه های خود را بدون توجه و اتکا به منابع و تحولات خارجی پیش ببرد .  اشاره ایت الله خامنه ای به کسانی  است که در ایران معتقدند ایران بدون بهبود رابطه با امریکا و لغو کامل تحریم ها و جذب سرمایه گذار خارجی نمی تواند برنامه های توسعه را اجرا کند و به رشد اقتصادی دست پیدا کند. این افراد معتقدند با روند کنونی مشکلاتی مانند کمبود برق در تابستان و کمبود گاز در زمستان در سالهای اینده نیز ادامه خواهد یافت و این کمبودها هم موجب نارضایتی عمومی شده و هم به چرخه تولید و صنعت در ایران لطمه جدی وارد می کند.

یکی دیگر از سخنان رهبر ایران که مورد توجه رسانه ها و تحلیل گران قرار گرفت این بود که او

وضعیت «نه جنگ ٬ نه صلح» را  القای  دشمن و و وضعیت تحمیلی و برای ایران  نامناسب و زیانبار دانست  و از دولت خواست کارهایش را موکول به این وضعیت نکند و با تلاش مضاعف به نیازهای اساسی مردم بویژه تامین با ثبات کالاهای اساسی و تامین انٰرژی مورد نیاز واحدهای تولیدی اقدام کند. برخی از منتقدان جمهوری اسلامی این سخنان ایت الله خامنه ای را نقطه مقابل مواضع گذشته او می دانند که می گفت با امریکا مذاکره نخواهد کرد و جلو اغاز جنگ را هم خواهد گرفت اما بر خلاف پیش بینی او جنگ ۱۲ روزه اسراییل علیه ایران زمانی اغاز شد که ایران با امریکا در حال مذاکره بود.

رهبرایران همچنین در این سخنرانی اسراییل را منفورترین رژیم جهان خواند که با پشتیبانی امریکا جنایت می کند اما او از حمله مستقیم به دولت امریکا و ترامپ پرهیز کرد و حتی در جمله ای که کمتر ازاو شنیده شده از امریکا بعنوان قدرتی بزرگ نام برد که در آن هیچ شکی نیست  . این لحن و ادبیات  نشان می دهد ایت الله خامنه ای  نمی خواهد در شرایط کنونی باب مذاکره با واشنگتن بسته بماند. گفتنی است مذاکره و توافق با امریکا یکی از شروط کشورهای اروپایی برای پرهیز از اجرای مکانیسم ماشه است .

بخش دیگری از سخنان رهبری هشدار تلویحی  به رییس جمهور و وزیران و مقامات  ایرانی بود که در تریبون‌های عمومی راوی ضعفهای ایران نباشند و از نقاط  قوت  وقدرت ایران  بگویند. اشاره رهبری به سخنان یک ماه اخیر مسعود پزشکیان است که چند بار ازکسری بودجه و ناترازی انٰرژی و کمبود اب و برق سخن گفته و تغییر در برخی سیاست های کشور را ضروری خوانده بود. همان زمان هم مخالفین سیاسی دولت پزشکیان سخنان اورا خلاف مصالح ملی و موجب امیدواری دشمنان جمهوری اسلامی خوانده بودند. رهبر ایران نه تنها مقامات رسمی بلکه روزنامه نگاران و نویسندگان ایرانی  را نیز از بیان حرفهایی که به ضرر کشور است نهی کرد و از انها خواست که راوی ضعفهای جمهوری اسلامی  نباشند و بیشتر روی عناصر قدرت ملی ایران تمرکز کنند.

ایت الله خامنه ای  در اخرین محور مهم سخنان خود  تحقق اهداف، معارف و شرایع اسلامی را فلسفه تشکیل نظام جمهوری اسلامی خواندو گفت :نظر امام خمینی همین بود و اگر کسی چیز دیگری بگوید، خلاف گفته است.این تاکید او بطور  سربسته پاسخی به روشنفکران و  منتقدینی است  که سالهاست می گویند  جمهوری اسلامی باید یک نظام سیاسی متعارف باشد و نباید به خاطر اهداف ایدئولوژیک دست به ماجرا جویی بزند و با دیگر کشورها دچار اختلاف و تنش شود. بعد از جنگ ۱۲ روزه اخیر این مواضع در رسانه ها و شبکه های اجتماعی بسیار تکرار شده است .

در  مجموع از سخنان ایت الله خامنه ای می توان اینطور استنباط کرد که او با هدف توافق با غرب قصد عقب نشینی در برابر خواسته های امریکا و اسراییل را ندارد و تغییرات اساسی در سیاستهای داخلی و خارجی ایران نیز در دستور کار نظام سیاسی نیست و دغدعه اصلی او  این است که کشور بتواند از وضعیت نیمه بحرانی کنونی به گونه ای عبور کند که فقط اسباب نارضایتی مردم  و اعتراضات داخلی به بهانه های اقتصادی و معیشتی  فراهم نشود.

امیر دبیری مهر

میلیاردرهای ایرانی دوست ندارند شناخته شوند و همواره ترجیح می دهند در سایه زندگی کنند. تاریخ ایران نشان داده ثروت افراد متمول همیشه مورد طمع صاحبان قدرت بوده و به همین علت صاحبان ثروت در ایران به شهرت و جنجال و حاشیه سازی علاقه ای ندارند. اما این سنت و قاعده اجتماعی در ایران یک استثنا دارد و آن هم میلیاردهایی هستند که در مراوده و معامله و همکاری با صاحبان قدرت به ثروت های افسانه ای دست یافته اند. این ثروتمندان حتی اگر بخواهند هم نمی توانند از زیر سایه بلند حکومت خارج شوند و مجبور هستند به ساز ارباب قدرت برقصند ودر زمین انها بازی کنند.

مشهور ترین و جدید ترین نمونه از این افراد بابک زنجانی است . میلیاردر ۵۱ ساله ایرانی که گفته می شود با بالغ بر ۵۰ میلیارد دلار ٬ ثروت مند ترین فرد ایرانی است .البته اسم او درمنابع معتبر معرفی ثروتمندان جهان نیست در این منابع ثروت مندترین ایرانیان اکثرا مقیم امریکا و کانادا و انگلستان هستند و ثروت هر کدام از انها از ۳ میلیارد دلار تجاوز نمی کند افرادی مانندفرهاد مشیری امید کردستانی  پیرامیدیار بهداد اقبالی داود الیانس و کمال غفاریان و..در این منابع مثل مجله فوربس نام میلیاردهای داخل ایرانی از جمله بابک زنجانی نیامده است .زنجانی  سالها پیش در مصاحبه ای مدعی شده بود در دوران سربازی راننده رییس وقت کل بانک مرکزی ایران بوده و دران زمان فوت و فن پولدار شدن را یاد گرفته است اما همان زمان بسیاری گفتند این ادعای زنجانی یک دروغ بزرگ برای ایجاد انحراف در افکار عمومی درباره منشا ثروت اوست . داستان پولدار شدن زنجانی به حدود ۱۸ سال قبل باز می گردد .در زمان دولت محمود احمدی نژاد و همزمان با تشدید تحریم نفتی ایران او بعنوان یک تاجر ٬نفت ایران را به مشتریانش در سراسر جهان می فروخت و ضمن برداشت کارمزد خود و تاسیس هدلینگ اقتصادی سورینت و شرکت هواپیمایی قشم ایر ٬سهم دولت ایران را پرداخت می کرد تا اینکه دولت ایران در دوره حسن روحانی ازاو بخاطر پس ندادن دو نیم میلیارد یورو پول ناشی از فروش نفت به قوه قضاییه شکایت کرد. آن زمان همزمان با مذاکرات منتهی به برجام و رفع تحریم های بین المللی ٬ستاره بخت بابک زنجانی افول کرد و مقامات دولتی از جمله اسحاق جهانگیری معاون اول رییس جمهور وقت  از او به عنوان بزرگترین مفسد اقتصادی در تاریخ ایران نام برد. در نتیجه او بازداشت و محاکمه و به اعدام محکوم شد.اما همان زمان مقامات ایرانی گفتند بابک زنجانی در داخل ایران مال و اموالی به اندازه بدهی به وزارت نفت و بانک مرکزی ندارد بنا براین با کشتن او دولت ایران به پول خود نمی رسد بنابراین او ۱۰ سال در زندان ماند تا اینکه مدتی پیش به گفته رییس قوه قضاییه با بازپرداخت بدهی خود از زندان ازاد شد.

درباره منشا ثروت زنجانی گفته می شود زنجانی در ان سالها بخش از درامدهای نفتی را به بیت کوین تبدیل می کرده .  آن زمان بین کوین ۵ دلار بود اما امروز قیمت هر بین کوین بالغ بر ۱۱۵ هزار دلار است و اگر این ادعا درست باشد با همین ترفند ساده او در حال حاضر بالغ بر ۵۰۰ هزار  بیت کوین در اختیار دارد که می شود ثروتی معادل ۵۰ میلیارد دلار.

اوپس از ازادی از زندان با همین ثروت کلان شرکت بزرگ حمل ونقل دات وان را ایجاد کرده و قصد دارد  ۴۰هزار تاکسی مدل بالا با برند تویوتا را به ناوگان حمل و نقل عمومی ایران اضافه کند کاری که از توان دولت ایران وشهرداری شهرهای بزرگ هم خارج است . او انگیزه خود را از این کار غیر اقتصادی و برای کمک به مردم اعلام کرده است .

اما حضور مجدد این میلیاردر جوان در فضای اقتصادی ایران در چند ماه اخیر بی حاشیه هم نبوده است . در جنگ ۱۲ روزه اسراییل علیه ایران برج تجاری متعلق به بابک زنجانی در تهران  مورد حمله قرار گرفت و نام او را بر سر زبانها انداخت . اما جنجال اصلی با اطلاعیه بانک مرکزی ایران اغاز شد که در ان  ادعا شده بابک زنجانی  همچنان حدود دو میلیارد یورو به بانک مرکزی بدهکار است و رمز ارزهایی که او بعنوان بدهی به بانک داده فاقد ارزش است .اما بابک زنجانی با استناد به اظهارات مقامات قضایی در ایران می گوید با پرداخت مبلغی بیشتر از بدهی خود  با دولت ایران تسویه حساب کرده . او اخیرا در ویدیویی مدعی شد از انجا که او قصد واردات یک تن طلا به ایران و فروش آن به قیمتی پایین تر از قیمت فروش سکه طلا از سوی  بانک مرکزی ایران را دارد ٬ بانک مرکزی ضمن توقیف ۱۳ کیلو طلا متعلق به او در گمرک این ادعاها را علیه او مطرح کرده و در فعالیتهای اقتصادی او کارشکنی می کند . چند روز بعد  فیلم حضور او با بادیگارد و ماشین های مدل بالا مانند سیاست مداران در مراسم رونمایی از تاکسی های جدید نیز در فضای مجازی خیلی دیده شد .این جنجالها درهفته های اخیر رو به افزایش بود و دررسانه ها و شبکه های اجتماعی مورد توجه موافقان و مخالفان او قرار گرفته بود که سخنگوی قوه قضاییه در ایران اعلام کرد به بابک زنجانی و بانک مرکزی تذکر داده شده که به این دعواخاتمه دهند.

.این خبر نشان می دهد قرار است بابک زنجانی مجددا حضور فعالی در اقتصاد ایران ایفا کند. در ایران عده ای با توجه به سوابق محکومیت او ٬میدان داری مجدد او را خطرناک دانسته و هشدارمی دهند احتمال شکل گیری پرونده فساد جدیدی وجود دارد اما عده ای با استناد به ثروت انبوه او و نیاز کشور به سرمایه گذاری ٬حضور بابک زنجانی  را فرصتی برای کار افرینی در ایران می دانند. اینکه کدام گزینه رخ خواهد داد معلوم نیست  اما به نظر می اید در هر حال دولت ایران از حضور مجدد بابک زنجانی در عرصه اقتصاد ایران استقبال می کند زیرا در صورتی که بعد از ماه سپتامبر مکانیسم ماشه اجرا شود و تحریم های سازمان ملل علیه ایران بازگردد و بویژه فروش نفت ایران با مشکلاتی مواجه شود بابک زنجانی و امثال او کلید دورزدن تحریم ها و فروش نفت بعنوان مهمترین منبع درامد دولت هستند و از منظر مقامات ایرانی نباید این فرصت را از دست داد.

امیر دبیری مهر

بعد از ستیز و تنش های وسیع بین حکومت جمهوری اسلامی و جامعه ایران در سال ۲۰۲۲ تحت عنوان جنبش ((زن زندگی ازادی ))زنان و دختران ایرانی دیگر به شرایط  سالهای قبل از این جنیش برنگشتند و الگوی های رسمی پوشش ارایه شده از جانب نهادهای حکومتی را نپذیرفتند و با وجودی که پلیس تعداد گشت های نهی از منکر معروف به گشت های ارشاد  را کاهش داد و برخورد فیزیکی با دختران و زنان فاقد حجاب متوقف شد  پلیس مدتی با جریمه های سنگین مالی و توقیف خودروهای زنان سعی کرد جلو تثبیت تغییرات اجتماعی به نفع ازادی های زنان و دختران بویژه نسل جدید گرفته شود. وقتی این روش هم منجر به  تنش های جدید اجتماعی و نارضایتی مردم شد  نمایندگان تندرو مجلس و دیگر نهادهای مخالف حجاب اختیاری که از حمایت بخشی از جامعه سنتی و مذهبی ایران نیز برخوردارند قانونی را به تصویب رساندند که مجازات ها و محدودیت ها علیه زنان فاقد حجاب را تشدید می کرد . در فرایند تصویب این قانون بسیاری از حقوقدانان و روشنفکران و روزنامه نگاران و اقشار اجتماعی با این قانون بطور جدی مخالفت کردند اما مجلس شورای اسلامی بدون اعتنا به این اعتراض ها ان را تصویب و شورای نگهبان که ۶ نفر از ۱۲ عضو ان فقهای منصوب رهبری هستند ان را تایید کردند. همزمان با این تصمیم گیری ها هیچ نشانه ای از تغییر سبک زندگی زنان و عقب نشینی انها مشاهده نشد تا اینکه مسعود پزشکیان رییس جمهور اسلامی ایران اعلام کرد امکان اجرای این قانون وجود ندارد و می تواند به بحران و تکرار وقایع سال ۲۰۲۲ منجر شود. اعتراض تندروها علیه موضع رییس جمهور بالا گرفته بود که شورای عالی امنیت ملی ایران اجرای این قانون را متوقف کرد.  با توجه به اینکه اجرای مصوبات شورای عالی امنیت ملی در ایران به تصویب و تایید ایت الله خامنه ای رهبر جمهوری اسلامی نیاز دارد تندروها و موافقین سخت گیری در باره حجاب سکوت اختیار کردند و منازعات درباره اجرا نشدن قانون مذکور فروکش کرد. نکته جالب اینجاست که هنوز بخش وسیعی از جامعه ایران بویژه در شهرستانها و روستاها کاملا به حجاب شرعی مقید هستند اما انها نیز از دخالت حکومت در مساله حجاب ناراضی هستند . این روند تا جنگ ۱۲ روز اسراییل علیه ایران ادامه یافت . بعد از جنگ جامعه ایرانی انتظار دارد بخاطر ایستادگی ملی مردم ایران علیه اسراییل و موفق نشدن طرح اصلی اسراییل برای سرنگونی جمهوری اسلامی ٬ دولت ایران با دادن امتیازهایی به جامعه ازجمله ازادی های اجتماعی  انسجام و وحدت  ملی را  حفظ کند. از این رو بعد از جنگ از گشت های ارشاد خبری نیست حتی جریمه و توقیف خودروهای زنان فاقد حجاب نیز متوقف شده و زنان در انتخاب پوشش خود در فضاهای عمومی شاهد هیچ محدودیتی از جانب حکومت نیستند. این واقعیت بویژه در شهرهای بزرگ و مناطق مرفه و در نسل جدید بسیار مشهودتر و بارز تر است  .اگر کسی امروز در تهران و پاساژها و مال ها و مراکز خرید تردد کند با یک ازادی اجتماعی بی سابقه در انتخاب پوشش زنان و ارتباطات دختران و پسران نوجوان و جوان  مواجه می شود که می توان گفت در سالهای پس از انقلاب

اسلامی در ۱۹۷۷ به بعد هیچ وقت در این حجم و وسعت مشاهده نشده است . البته تعداد معدودی از دختران نسل جدید هم در  این ازادی ایجاد شده از عرفهای  اجتماعی و فرهنگی عبور می کنند که همین رفتار موجب ناراحتی و خشم طبقات اجتماعی مذهبی و سنتی می شود. اما جامعه شناسان معتقدند این رفتارهای افراطی واکنشی است به سخت گیری های گذشته و با گذشت زمان و مدارای اجتماعی به نقطه تعادل می رسد.

اما انچه امروز در فضای عمومی جامعه ایران  علی رغم فشارهای شدید اقتصادی بویژه روزی طبقات ضعیف اجتماعی دیده می شود  نوعی نشاط اجتماعی است که بر اثر کوتاه امدن حکومت از الزام زنان به پوشش اجباری و نحوه معاشرت و ارتباطات اجتماعی است . البته هیچ کس نمی داند ایا این سیاست جمهوری اسلامی موقتی و مصلحتی است و از این بابت است که مبادا در شرایطی که تهدید حمله مجدد اسراییل بر سر ایران است با سخت گیری های گذشته بحران اجتماعی ایجاد شود یا اینکه این ازادی نقطه اغازی برای یک سیاست جدید فرهنگی و اجتماعی است . پاسخ این پرسش را چند ماه بعد می توان پیدا کرد.اما در باره یک واقعیت می توان با قطعیت سخن گفت و اینکه حتی اگر حکومت به سیاستهای گذشته خود باز گردد جامعه ایرانی بویژه زنان و دختران به گذشته باز نخواهند گشت و از  حق خود در انتخاب سبک زندگی با قدرت حفاظت خواهند کرد.

امیر دبیری مهر

نمایندگان بریتانیا و فرانسه و المان  در سازمان ملل روز جمعه ۲۹ اوت یک روز پس از آغاز روند ۳۰ روزه برای بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران در بیانیه‌ای مشترک پیشنهاد کردند که اعمال دوباره تحریم‌ها که به آن «بازگشت فوری تحریم‌ها» یا «اسنپ‌بک» گفته می‌شود می‌تواند تا شش ماه به تعویق بیافتد، به شرط اینکه:

ایران به بازرسان هسته‌ای سازمان ملل اجازه دسترسی بدهد، نگرانی‌ها درباره ذخایر اورانیوم غنی‌شده خود را رفع کند و وارد گفت‌وگو با ایالات متحده شود.

اما امیرسعید ایروانی، نماینده ایران در سازمان ملل یک روز بعد اعلام کرد که «ایران به دیپلماسی متعهد است اما زیر فشار تهدیدها مذاکره نخواهد کرد.» وی اقدام کشورهای اروپایی برای فعال کردن مکانیزم بازگشت فوری تحریم‌ها را نقض تعهدات بین‌المللی خواند.

بر این اساس اگر ایران تا پایان ماه سپتامبر شروط سه کشور اروپایی را نپذیرد ایده بازگشت  تحریم های سازمان ملل در دستور کار شورای امنیت سازمان ملل قرار می گیرد. از ۱۵ عضو شورای امنیت در حال حاضر روسیه و چین و پاکستان و الجزایر به نفع ایران و ۷ کشور  یعنی بریتانیا فرانسه اسلوونی دانمارک یونان  لتونی و امریکا علیه ایران رای خواهند داد اما رای  کشورهایی  مانند  گویان کره جنوبی سیرالیون و پاناما  معلوم نیست .

به گفته یک مقام ایرانی به النهار که خواست نامش فاش نشودامریکا بعد از جنگ ۱۲ روزه اسراییل علیه ایران تمایلی برای مذاکره با ایران نشان نداده. این بدین معناست که احتمال بازگشت تحریم ها علیه ایران بالاست .

همین مساله در ایران اختلافات در باره برنامه راهبردی جامع اقدام مشترک Joint Comprehensive Plan of Action

که در ایران با عنوان برجام یا توافق هسته ای ایران و غرب نامیده می شود را بالا برده و اختلافات موافقان و مخالفان ان را تشدید و این سوژه را به مهمترین موضوع رسانه ها و شبکه های اجتماعی ایران تبدیل کرده است .

مخالفین برجام که بیشتر طرفداران وحامیان سعید جلیلی رقیب مسعود پزشکیان در انتخابات ریاست جمهوری هستند نوک پیکان اتهامات خود را متوجه حسن روحانی و محمد جواد ظریف کرده و می گویند  برجام توافق نامه خوبی برای ایران نبوده و مقامات ایرانی نباید ۱۰ سال پیش می پذیرفتند امکان  بازگشت تحریم ها یا اسنپ بک در ان گنجانده شود.

انها  ظریف و روحانی را سیاستمداران غرب گرا و خائن خوانده و می گویند برجام یک قرارداد استعماری بوده و وظریف را مورد نقد جدی قرار می دهند که چرا در ۱۰ سال پیش وجود مکانیسم ماشه را انکار کرده بود.

حتی برخی کاربران فضای مجازی به کنایه می گویند باید جواد ظریف ۷۵ سکه طلایی را که برای توافق برجام بعنوان پاداش دریافت کرده پس دهد! محاکمه شود.

علی اکبر صالحی وزیر اسبق امور خارجه که ان زمان بعنوان رییس سازمان انرژی اتمی ایران در مذاکرات حضور داشت نیز در مصاحبه ای اعلام کرده در سال ۲۰۱۵ که مذاکرات ایران و کشورهای موسوم به ۵+۱ در جریان بود روسیه مخالف گنجاندن اسنپ بک در برجام بوده اما به ان توجه نشده است .

اما موافقین می گویند برجام قرارداد خوب و راستای منافع ایران بوده که توانسته در چارچوب قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل  در سال ۲۰۱۵ همه قطعنامه های ۱۷۳۷ و ۱۷۴۷و ۱۸۰۳ و ۱۸۳۵ و ۱۹۲۹شورای امنیت سامان ملل علیه ایران را که  بین سالهای ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۰ علیه ایران تصویب شده بود را  یکجا لغو کند  و ۱۰ سال کشور را در وضعیت عادی قرار دهد .

انها می گویند اگر برجام نبود معلوم نبود در ۱۰ سال گذشته تحریم های جهانی علیه ایران چه پیامدهای زیانبار اقتصادی و سیاسی داشت ؟ موافقین برجام همچنین می گویند همان کسانی که درگذشته قطعنامه های سازمان ملل را بی اهمیت می خواندند و باعث صدور انها شدند و با توافق جامع هسته ای با غرب مخالف بودند امروز از بازگشت مکانیسم ماشه خوشحال هستند و همه مشکلات کشور را ناشی از توافق نامه برجام می دانند.اشاره موافقین برجام به محمود احمدی نژاد و سعید جلیلی است که  قطعنامه های سازمان ملل در زمان ریاست جمهوری احمدی نژاد و مسوولیت  جلیلی بر شورای عالی امنیت ملی صادر شد. این گروه می گویند اسنپ بک در بدترین حالت ایران را به دورانی  باز می گرداند که سعید جلیلی با غرب مذاکرات بی فایده می کرد و بجای پیگیری منافع ملی سیاست مداران غربی را موعظه اخلاقی می کرد. مسعود پزشکیان رییس جمهور ایران نیز اخیرا گفت مخالفان برجام حق ندارند نگران اسنپ بک باشند زیرا هدف اسنپ بک وضعیتی است که مخالفان درگذشته کشور را در ان قرار داده بودند.

در عین حال عده ای نیز در ایران می گویند با توجه به اینکه بیشتر تحریم ها علیه ایران تحریم های یکجانبه امریکاست اسنپ بک تغییرزیادی در مبادلات مالی و تجاری ایران ایجاد نمی کند زیرا در ۱۰ سال گذشته ایران سازو کارهای فراوانی را برای خنثی سازی تحریم های بکار گرفته است .مطرح شدن نام بابک زنجانی در این روزها در همین راستا تحلیل می شود  بابک زنجانی تاجری است که در زمان اعمال تحریم های سازمان ملل٬ نفت ایران را می فروخت و بابت ان کارمزد زیادی دریافت می کرد و از این طریق به ثروت افسانه ای حدود ۵۰ میلیارد دلار دست یافت. او سپس به اتهام فساد مالی محاکمه و ۱۰ سال زندان بود اما اخیرا دوباره فعال و در رسانه های حضور پررنگی دارد و علیه رییس بانکر مرکزی ایران خط و نشان می کشد و او را متهم به گران فروشی طلاو ارز می کند.

این اختلاف نظر های سیاسی در حالی در ایران بالا گرفته است که بسیاری معتقدند در شرایطی که احتمال جنگ مجدد اسراییل علیه ایران وجود داد حفظ وحدت و یکپارچگی برای کشور ضروری است و اگرمکانیسم ماشه تا یک ماه دیگر  اجرا شود ضروری است همه نیروهای سیاسی در ایران برای حل این مشکل یک صدا شوند وافزایش  اختلاف و منازعه سیاسی و متهم کردن طرفین به خیانت و خطا هیچ مشکلی را حل نمی کند.

نکته ای که مسعود پزشکیان رییس جمهور ایران چند شب پیش و در هفته بزرگداشت دولت در ایران  گفت و اینکه او بیشتر از اسنپ بک نگران اختلافات داخلی در ایران است .

امیر دبیری مهر

در حالی که سه کشور اروپایی یعنی انگلیس ٬المان و فرانسه تا۳۱ اگوست به ایران مهلت داده اند تا مذاکرات خود با امریکا را از سرگیرد و گرنه مکانیسم ماشه را اجرایی خواهند کرد و تحریم های بین المللی بازخواهد گشت ٬وزیر امورخارجه ایران اعلام کرده در صورتی اماده مذاکره است که امریکا تضمین دهد در روند مذاکرات جدید به ایران حمله نظامی نخواهد شد .

مقامات ایران می گویند حمله اسراییل به ایران در ماه جوون گذشته زمانی انجام شد که ایران و امریکا ۵ دور مذاکره سیاسی را پیش برده بودند و حمله اسراییل و امریکا نوعی فریبکاری بوده و نشان می دهد انها به دنبال صلح و حل و فصل مسایل اختلافی بویژه در خصوص مسایل هسته ای نیستند. ایت الله خامنه ای رهبر جمهوری اسلامی نیز چند روز پیش مجددا تاکید کرد امریکا به کمتر از تسلیم بی قید و شرط ایران راضی نخواهد شد بنابر این مذاکره بی فایده است .

اما دستگاه سیاست خارجی ایران که با فشار شدید افکار عمومی و گروهای سیاسی برای فعال شدن دیپلماسی مواجه است تلاش می کند برای جلوگیری از جنگ مجدد راههای گفتگو با اروپا و امریکا بسته نماند.

در همین چارچوب سه شنبه دیپلماتهای ایرانی و اروپایی در ژنو در همین خصوص باهم مذاکره کردند و در پی آن  روز چهارشنبه اولین گروه از بازرسان اژانس بین المللی انرژی اتمی نیز وارد تهران شدند تا کار بازرسی و نظارت بر فعالیتهای هسته ای ایران از سرگرفته شود .

گفته می شود کشورهای اروپایی خواستار دسترسی بازرسان بین المللی به  تاسیسات هسته ای اسیب دیده در حملات امریکا و اسراییل  بویژه در فردو هستند. همچنین  مدعی هستند ایران مقادیری اورانیوم غنی شده بالای ۶۰ درصد در اختیار دارد که باید ان را به اژانس بین المللی اتمی تحویل دهد.

درشرایطی که روابط ایران و اروپا رو به وخامت می رود روسیه نیز پیش نویس قطعنامه ای را درباره ایران اماده کرده که قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت در خصوص بازگشت تحریم ها علیه ایران را ۶ ماه به تعویق اندازد و در این مدت هر گونه اقدامی علیه ایران متوقف شود. این اقدام روسیه در دقیقا انچیزی است که تهران می خواهد و ان فراهم شدن زمان بیشتر برای رایزنی های دیپلماتیک  و جلوگیری از جنگ جدید است . اما برخی منابع می گویند امریکا و سه کشور اروپایی احتمالا این قطعنامه را رد خواهند کرد. در چنین شرایطی برخی از مقامات ایرانی از جمله برخی نمایندگان مجلس در موضع گیری های علنی گفته اند تهران هم تمایلی به تمدید قطعنامه ۲۲۳۱ ندارند زیرا توافق نامه برجام ۱۰ ساله بوده و اعتبار ان در پایان ماه اوت تمام می شود و این  امریکا و اروپا بوده اند که با نقض ان در سالهای گذشته ان را بی اعتبار کرده اند.

بازگشت بازرسان به تهران در زمانی انجام می شود که نمایندگان مجلس ایران تهدید کرده اند در صورت اجرای مکانیسم ماشه و بازگشت تحریم ها٬  قانونی را تصویب خواهند کرد تا بر اساس ان هم بازرسان از ایران اخراج خواهند شد و هم ایران دیگر داوطلبانه اجازه نظارت اژانس بین المللی انرژی اتمی را بر فعالیتهای هسته ای خود را نخواهد داد.

با نزدیک شدن مهلت کشورهای اروپایی به ایران قیمت طلا و ارزهای خارجی در ایران نیز افزایش یافته است که نشان دهنده نگرانی مردم و فعالان اقتصادی از اینده است .

سایه جنگ جدید بر فضای ایران همچنان بلند است و برخی می گویند تجاوز مجدد امریکا و اسراییل علیه ایران اجتناب ناپذیر است و مسایلی مانند اسنپ بک و … صرفا بهانه هایی برای حمله جدید است . ایران نیز امادگی خود را برای پاسخ متقابل به هر گونه تجاوزی اعلام کرده و همزمان تحرکات دیپلماسی خود را پیش می برد .

برخی ازکارشناسان در ایران نیز می گویند تا زمانی که ایران و امریکا درباره اصلی ترین موارد اختلافی خود مذاکره نکنند و برای حل انها به توافق نرسند فضای تنش در روابط تهران و واشنگتن باقی خواهد ماند و اسراییل از این اب گل الود به نفع خود ماهی خواهد گرفت و به نفع خود استفاده خواهد کرد.

امیر دبیری مهر 

بعد از سفر علی لاریجانی دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران به عراق و لبنان در هفته گذشته ٬ حالا مشخص شده مهمترین هدف از این سفر اعلام رسمی حمایت همه جانبه ایران از نیروهای بسیج مردمی دراین کشوها ست . گروههایی  که جمهوری اسلامی ایران انها را ستونهای مقاومت اسلامی در خاورمیانه می نامد. این گروهها  در سال گذشته با اقدامات  تروریستی  اسراییل ٬ اسیب های  جبران ناپذیری متحمل شدند . جمهوری اسلامی معتقد است ضربه به نیروهای نیابتی ایران در منطقه مقدمه حمله ۱۳جوون به ایران بود .

بعد از انکه درلبنان دولت خواستار خلع سلاح حزب الله شد  جمهوری اسلامی بااعلام اینکه قصد دخالت در امور داخلی لبنان را ندارد اما مشخص است که با این تصمیم  مخالف است و علی لاریجانی برای گفتن همین موضع به بیروت سفر کرد. تهران می گوید خلع سلاح حزب الله مانع از تجاوز مجدد اسراییل به لبنان نخواهد شد و حتی نبود نیروی مقاومت حزب الله دست اسراییل را برای اقدامات علیه لبنان باز خواهد گذاشت اما ظاهرا این نظر ایران چندان موافق رای و نظر مقامات لبنانی نیست . دولت لبنان  با وساطت امریکا و نماینده ویژه ترامپ در امور لبنان ضمانت هایی دریافت کرده  که در صورت خلع سلاح حزب الله اسراییل نه تنها به لبنان حمله نخواهد کرد بلکه مناطق اشغالی جنوب این کشور را نیز تخلیه خواهد کرد. هنوز حزب الله با طرح دولت لبنان موافقت نکرده و همین مساله نگرانی ها از وقوع یک جنگ داخلی مجدد را در لبنان افزایش داده است .

اما همین مساله اما به شکل معکوس  درعراق در حال اجرا و پیاده سازی است . بعد ازانکه اخبار ضد و نقیضی از فشار امریکا به دولت عراق مبنی بر ضرورت انحلال حشد الشعبی منتشر شد ٬ جمهوری اسلامی نگران شده که  مبادا یکی دیگر از نیروهای مهم هم پیمان خود -مستقر در کشور همسایه غربی خود- را  از دست بدهد از همین روی پارلمان عراق دست به اقدام پیش دستانه ای زده است .

گفتنی حشد مردمی درعراق نقش تعیین‌کننده‌ای درشکست داعش از سال ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۷ ایفا کرد ومحبوبیت قابل توجهی درمیان بخش‌هایی از مردم عراق دارد. اما اخیرا مخالفان حشد بویژه کردها و اهل سنت عراق مدعی هستند که با کاهش تهدید تروریستی داعش، وجود حشد ضرورتی ندارد اما تحولات اخیر در منطقه بویژه روی کار آمدن گروه‌های تکفیری در سوریه و فعال شدن باقی‌مانده‌ها و زندانیان آزاد شده داعش و سایر شبه نظامیان مرتبط با این گروه‌ها ٬ مجدداً تهدیدات برای ثبات و امنیت عراق بازگشته و موافقان حفظ حشد در این مجادلات دست برتر را پیدا کرده اند . بر همین اساس پارلمان عراق می خواهد با تصویب قانونی٬  سازمان حشد الشعبی را در ساختار رسمی نیروهای مسلح این کشور تثبیت و از حمایتهای قانونی برخوردار سازد.

در صورت تصویبب این  قانون٬  بسیج مردمی عراق فراتر  از قانون کلی و کوتاه مصوب سال  ۲۰۱۶ از حمایت  های قانونی برخوردار شده و  موضوع انحلال حشد الشعبی به کلی منتفی خواهد شد.

به گفته رسانه‌های عراقی تعداد اعضای حشد   از ۱۲۲۰۰۰ در سال ۲۰۱۶ به ۲۳۸۰۰۰ نفر افزایش یافته و بودجه آن  در سال گذشته  از ۳.۴ میلیارد دلار فراتر رفته است.

تلاش پارلمان عراق برای تحکیم جایگاه حشدالشعبی در ساختار دفاعی و نظامی عراق ٬اعتراض کاخ سفید را در پی داشته و وزارت خارجه این کشور آن را مغایر “روابط استراتژیک” واشنگتن و بغداد خوانده است . کاخ سفید تنها به اعلام مخالفت بسنده نکرده و دولت عراق را تهدید به اقدامات تنبیهی احتمالی کرده است

به گفته محمود المشهدانی، رئیس مجلس نمایندگان عراق٬  آمریکا خواهان ادغام حشد در نیروهای امنیتی عراق است، نه ساختاردهی مستقل به آن. آمریکا پیشتر نیز تلاش کرده بود تا با مسدود کردن مکانیسم پرداخت حقوق نیروهای حشد بر دولت عراق  فشار وارد کند..

علی رغم این تهدیدات عامر الفایز، یکی از چهره‌های ارشد ائتلاف سیاسی مسلط بر مجلس عراق  گفته  قانون حمایت از حشد یک مسئله داخلی است و اجازه نمی هیم نیروهای خارجی در متوقف کردن آن دخالت کنند.

مخالفان تصمیم پارلمان عراق  موارد متفاوتی را برای اعلام مخالفت خود ذکر کرده‌اند.از جمله اینکه قانون جدید می‌تواند منجر به افزایش نفوذ جناح‌های درون نیروهای بسیج مردمی (حشد الشعبی) و تأثیر آنها بر روند تصمیم‌گیری سیاسی دولت عراق شود.

علاوه بر این برخی نیز می گویند  قانون جدید ممکن است نگرانی‌هایی را در میان برخی از کشورهای منطقه، مانند کشورهای خلیج فارس، ایجاد کند و همچنین بر روابط با ایالات متحده تأثیر بگذارد.

اما ایالات متحده  معتقد است تصویب این قانون  جناح‌های طرفدار ایران را در ساختار سیاسی و نظامی عراق تقویت خواهد کرد، که موضوعی حساس در روابط بین بغداد و واشنگتن است.

شاید به همین دلیل ایران خواستار قانونی شدن جایگاه حشد د عراق و موافق تصویب قانون جدید است . نیرویی که با حمایت و طراحی ایران و برای مقابله با داعش در عراق ایجاد شد و قاسم سلیمانی فرمانده ارشد نظامی ایرانی در گسترش و تجهیز ان تلاش فراوانی کرد و در این مسیر از حمایت ایت الله سیستانی مرجع بزرگ شیعیان برخوردار بود.

در این اختلاف نظرها یکی از سناریوهایی که در روزهای اخیر به صورت پرتکرار در رسانه‌های عراقی به عنوان گزینه بدیل آمریکا و مخالفان حشد الشعبی مطرح می‌شود تلاش برای تبدیل کردن حشد به نهادی پشتیبان برای وزارتخانه‌های دفاع و کشور تحت عنوان «گارد ملی» است.

به گفته کارشناسان این الگو که در آمریکا و عربستان سعودی وجود دارد و این نیرو می‌تواند در بحران‌های امنیتی داخلی از وزارت کشور و در تهدیدات خارجی از وزارت دفاع پشتیبانی کند و مشمول قوانین و مقررات نظامی مشابه ارتش و پلیس خواهد بود.

در جمع بندی  می توان گفت ایران که نگران حمله مجدد اسراییل و امریکاست حفظ نیروهای نیابتی خود در منطقه را بخش لاینفک سیاست دفاعی خود دانسته و تضعیف حزب الله در لبنان و حشد الشعبی در عراق را مغایر امنیت ملی خود می داند از این رو با صراحت و جدید از حفظ این نیروهای بسیج مردمی حمایت خواهد کرد.