دکتر رضا سیف اللهی که ۴ دهه تجارب ارزشمند حضور در میدان های نظامی و امنیتی و سیاسی دارد در تحلیلی که در اختیار موسسه پژوهشی اندیشه و قلم قرار داده به تحلیل جامعی از تحولات اخیر منطقه پرداخته است و در انتهای آن از دریافت نقدهای وارده به این تحلیل استقبال کرده است . متن کامل تحلیل دکتر سیف اللهی به شرح زیر است :
۱) با توجه به موضع جمهوری اسلامی ایران در مشورت با حماس مبنی بر ورود به فرایند صلح از موضعی منطقی و تأیید روند صلح شرافتمندانه توسط حماس، که حتی ترامپ نیز آن را اعلام و از ایران تشکر کرد، اتهام «تخریب صلح و جنگطلبی» در این موضوع اخیر ـ که به سرنوشت مقطعی غزه و منطقه مربوط میشود ـ نهتنها به ایران نمیچسبد، بلکه در سطح جهانی و از زبان مقامات آمریکایی نیز تصریح شد که ایران به یاری حماس برای ایجاد صلح شرافتمندانه آمده است.
۲) در حالی که اسرائیل در دو جبهه غزه و ایران سرافراز، با جنگ ترکیبی خود که با کمک ناتو، آمریکا و همکاری برخی کشورهای عربی و منطقهای انجام گرفت، نتوانست به اهداف اعلامی خود برسد، ایران و جبهه مقاومت همچنان استوار ایستادند.
۳) اسرائیل در غزه دو سال تمام جنگید، امری که در هیچ زمان دیگری، آن هم در چند جبهه همزمان (از جمله در کنار جبهه حزبالله)، سابقه نداشته است. امروز نتانیاهو رسماً اعلام کرده است که دو هزار نفر از نظامیان اسرائیلی کشته شدهاند؛ آماری که تاکنون پنهان مانده بود و بیسابقه است.
در نهایت، اسرائیل نهتنها نتوانست حماس را از میان بردارد، بلکه اکنون پس از دو سال، همان حماس است که در یک سوی میز صلح قرار دارد، و اسرائیل و آمریکا در سوی دیگر. حماسی که با خون رهبرانش، بیش از ۷۵ هزار شهید، و مقاومت تاریخی خود ـ به بهای نابودی بسیاری از زیرساختها و اماکن ـ به این جایگاه رسیده است.
۴) هدف دوم اسرائیل، در این جنگ نسلکشی بینظیر تاریخی، آزادی گروگانهایش بود که حتی به یک نفر از آنها دست نیافت و در نتیجه در اهداف اعلامی خود نیز شکست خورد.
۵) مهمتر از همه آنکه در جهان شرق و غرب، دیندار و بیدین، این پرچم مظلومیت حماس است که میدرخشد، و در مقابل، انزوای کامل و بیسابقه اسرائیل، بهروشنی برای جهانیان آشکار شده است.
۶) از ترک جلسه اعضای سازمان ملل و هو کردن نتانیاهو هنگام سخنرانی ـ حرکتی کمنظیر و باشکوه ـ تا اعتراضهای چندصدهزارنفری مردم در کشورهای مختلف جهان، و تا صدور حکم جنایتکار جنگی برای نخستوزیر و وزیر جنگ رژیم صهیونیستی از سوی دادگاه لاهه، همه از رخدادهای شگفتانگیز این دوران است.
در این میان، حتی آمریکا نیز نتوانست مانع این روند شود، تا جایی که ترامپ، مهمترین حامی نتانیاهو، برای توجیه طرح صلح خود اعتراف کرد که «اسرائیل در جهان منزوی شده است.»
۷) اعلام تشکیل کشور فلسطین از سوی اکثریت قاطع کشورهای عضو سازمان ملل ـ حتی برخی کشورهای اروپایی از جمله انگلستان ـ از مهمترین دستاوردهای مردم مظلوم غزه و مقاومت حماس در این مقطع است؛ دستاوردی که بیتردید با حمایتهای فراگیر و مؤثر ایران در تمامی عرصهها ممکن شد.
۸) ازاینرو، در مواجهه با اسرائیل و با وجود کمکهای گسترده نظامی و سیاسی آمریکا به آن رژیم، ایران و حماس همچنان ایستاده و پیروز نسبی میداناند، در حالی که دشمنان ناکام ماندند.
۹) در خصوص ایران، در جنگ دوازدهروزه اخیر، لطف الهی همراه ملت ایران بود.
۱۰) اسرائیل، آمریکا، ناتو و برخی کشورهای منطقه و غرب، با همکاری گسترده، جنگی ترکیبی و تمامعیار را علیه ایران آغاز کردند. در این حمله، با هدف ترور سران نظامی و دانشمندان هستهای، و تخریب مناطق مسکونی ـ از جمله در تهران ـ دست به اقدام زدند، اما به اهداف خود نرسیدند.
۱۱) هدف نخست آنها از بین بردن توان موشکی ایران بود، که ناکام ماند.
۱۲) هدف دوم، ایجاد اختلال در کشور از طریق اعلام «تخلیه تهران» توسط ترامپ بود، که آن نیز شکست خورد.
۱۳) هدف سوم، حذف سران کشور و ایجاد خلأ قدرت در ایران بود، که تحقق نیافت.
۱۴) برعکس، همین حملات موجب شد مردم، حتی مخالفان، در جبهه حمایت از نظام و نیروهای مسلح متحد شوند و همبستگی ملی تقویت گردد.
۱۵) حماسه حضور مردم شریف ایران، بهویژه تهران، در شرایط جنگی و سخت معیشتی، بینظیر بود و تأثیری عمیق و راهبردی بر روحیه داخلی و محاسبات دشمنان گذاشت.
۱۶) کشورهای منطقه و جهان دیدند که ایران چه قدرت عظیمی دارد. با وجود شبیخون دشمن در جنگ ترکیبی و همهجانبه، ملت سلحشور ایران با درایت و استقامت، جنگ نظامی و اقتصادی را تاب آورد و دشمنان را ناکام گذاشت.
در پایان دوازده روز نبرد، اسرائیل که به اهدافش نرسید، به ترامپ پناه برد و درخواست آتشبس کرد؛ در حالی که خود آغازگر جنگ بود. ایران نیز با صلابت و تدبیر، آتشبس را پذیرفت.
۱۷) ایران با قاطعیت، پس از شکست «گنبد آهنین» و خنثیسازی حملات موشکی تاو و تهاجمات هوایی جنگندههای F-35 و بمبافکنهای B2، در بزرگترین رویارویی تاریخ میان غرب، صهیونیسم جهانی، ناتو و اروپا با کشوری مستقل، ایستادگی کرد و با قدرت موشکی خود، ارادهاش را بر دشمن تحمیل نمود.
۱۸) دشمنان، پس از شکست در اهدافشان، اکنون میکوشند ایران را به نشست شرمالشیخ بکشانند تا در آنجا جنگ ناتمام خود را پشت میز صلح ادامه دهند؛ صلحی که در آن، حماس رضایت نسبی دارد و اسرائیل ناراضی است.
اما قانون عزت اجازه نمیدهد تا پیش از دستیابی به تضمینهای واقعی و روشن، وارد مذاکرهای شویم که هدفش فریب و فرسایش ایران باشد.
همانگونه که دکتر عراقچی گفته است، این روندِ ناقص جز به بنبست نخواهد رسید.
اگر ایران در جریان این تحرکات دوباره مورد شبیخون قرار گیرد، منتقدان شرکت نکردن در نشست شرمالشیخ نیز دیگر چنین سادگی را نخواهند بخشید.
۱۹) اسرائیلِ ناکام در اهداف خود، به شرمالشیخ نخواهد رفت.
۲۰) ایران، تنها حامی واقعی مردم غزه در این دو سال پرماجرا بود. هیچ کشور عربی یا اسلامی جرأت حمایت از آنان را نداشت، اما ایران، با پشتیبانی حزبالله و همکاری مؤثر انصارالله یمن، تمامقد در کنار حماس ایستاد. در حالی که مصر، ترکیه و دیگر کشورهای عربی تنها نظارهگر صحنه بودند.
۲۱) اگر فرضاً حماس نقش ایران را نادیده بگیرد، دشمنان خود بارها تکرار کردهاند که ایران باید از حمایت مقاومت دست بردارد؛ پس این واقعیت غیرقابل انکار است.
۲۲) تمام تلاش آمریکا و اروپا و دستوپا زدنهای رژیم صهیونیستی بر آن است که آبروی ازدسترفته هفتادساله اسرائیل را بازسازی کنند و خود را در افکار عمومی جهان، صلحطلب جلوه دهند. اما با عنایت الهی، در این هدف دروغین نیز شکست خوردند و چهره سفاک، کودککش و اشغالگر اسرائیل و حامیان آمریکایی و اروپایی آن بیش از پیش برای جهانیان آشکار شده است.
۲۳) از سوی دیگر، آمریکا و اروپا پس از ناکامی در جنگ دوازدهروزه علیه ایران و با تداوم بدعهدی در برجام و عمل نکردن به تعهدات بینالمللی، جایگاه جهانی خود را تضعیف کردهاند. اکنون در تلاشاند با سیاستهای قلدرمآبانه، وجهه ازدسترفته خود را در جهان ـ بهویژه در غرب آسیا ـ بازسازی کنند، اما تضاد میان اهداف اعلامی و واقعیشان، صحنه را آشفته و پارادوکسیکال کرده است؛ ازاینرو، بعید است بتوانند به موفقیت جامع و پایداری دست یابند.
ادامه تحلیل و جمعبندی وقایع اخیر
قسمت دوم
۲۴) امروز ایالات متحده آمریکا، بهعنوان قدرت نخست نظامی جهان، در دو جبهه فعال است و ناگزیر از نقشآفرینی در هر دو میباشد:
الف) جبهه خاورمیانه:
آمریکا با ایجاد تعهدات اجباری به میزان سه و نیم میلیارد دلار برای سه کشور قطر، عربستان و امارات در سفر اخیر ترامپ به منطقه، نوید وضعیت جدیدی در خاورمیانه را داد. این اقدام، بهویژه در جهت ترویج ایرانهراسی ـ آنگونه که در سخنرانیهای ترامپ مشهود بود ـ صورت گرفت تا فعالیتهای جبهه مقاومت، از جمله حزبالله لبنان، حوثیهای یمن و جنگ غزه، متوقف شود و در نهایت، به سود اسرائیل و در قالب طرحی موسوم به «خاورمیانه جدید» به انجام برسد.
اما آمریکا در تمامی این تلاشها یا توفیق نیافت یا با شکست مواجه شد.
۲۵) آمریکا برای تحقق هدف اصلی خود، یعنی به زانو درآوردن ایران، تا آنجا پیش رفت که بهطور مستقیم و با پیشرفتهترین سلاح هوایی خود (B2)، مأموریتی حساس برای از بین بردن تأسیسات هستهای ایران را آغاز کرد؛ اقدامی که برخلاف تمام مقررات بینالمللی و مصوبات آژانس اتمی بود.
با وجود این، در اغلب ابعاد جنگ ترکیبی علیه ایران نیز شکست خورد، هرچند خساراتی نسبتاً سنگین در حوزه هستهای و انسانی وارد ساخت.
حزبالله لبنان که قرار بود خلع سلاح شود، مقتدرانه اعلام کرد که سلاح خود را زمین نخواهد گذاشت؛ و ارتش لبنان نیز، برخلاف دستور دولت، اعلام کرد که در فرایند خلع سلاح حزبالله وارد نخواهد شد.
حوثیهای یمن نیز بهطور کامل در معادلات دریای سرخ، در حمایت از غزه و در مقابله با اسرائیل، نقشآفرینی کردند. آمریکا در کنار اسرائیل با آنان درگیر شد، اما سرانجام، این آمریکا بود که بهجای نابودی حوثیها، ناچار شد بهعنوان یک ابرقدرت با گروهی مقاوم به نام «حوثیها» قرارداد امضا کند. پس از غرق شدن یک فروند جنگنده F-18 در دریای سرخ و برای جلوگیری از خسارت بیشتر، آمریکا ناچار به عقبنشینی شد.
ملت مظلوم و مقاوم غزه نیز از حماسه حماس جدا نشد. حماس استوارتر از پیش ایستاد؛ گروگانها آزاد نشدند و در دست این جنبش باقی ماندند تا امروز، که در ازای آزادی نزدیک به چهار هزار زندانی فلسطینی، مرحلهای معاوضه صورت میگیرد. این رویداد نشان داد که قدرت چانهزنی برخاسته از مقاومت، فداکاری و شهادت، بسیار مؤثرتر از چانهزنی پشت سلاحهای پیشرفته است.
در تمامی موارد سهگانه فوق، بهعلاوه موضوع خلع سلاح حزبالله و حشدالشعبی عراق، آمریکا و همپیمانانش ناکام ماندند. این در حالی است که گروههای مقاومت، از جمله حزبالله، حماس و انصارالله، در سطوح مختلف رهبری خود شهدای اثرگذاری تقدیم کردند.
۲۶) به فرموده قرآن کریم:
«مَن قُتِلَ مَظْلُومًا فَقَدْ جَعَلْنَا لِوَلِیِّهِ سُلْطَانًا»
این بازماندگان و ادامهدهندگان راه، همان بقیهالسّیفاند که خون رهبران مجاهد و پاکسرشت خود و سایر عزیزانشان را دستمایه حفظ و گسترش ارزشهای حیاتی خود میسازند. آنان میکوشند تا این الگوی قرآنی را زنده نگاه دارند که:
«إِحْدَى الْحُسْنَیَیْنِ» (پیروزی یا شهادت) هدف نهایی آنان است.
۲۷) ب) جبهه اروپای شرقی:
در این جبهه، شاهد درگیری سخت و پایانناپذیر میان روسیه و اوکراین هستیم. سرازیر شدن سلاحهای جدید آمریکایی به اوکراین، که قابلیت حمل کلاهک هستهای با برد ۲۵۰۰ کیلومتر دارند و میتوانند تمام نقاط روسیه را هدف قرار دهند، باعث واکنش شدید مسکو شد. مدودف در واکنشی صریح، تهدید و اخطار جدی به آمریکا داد.
این جبهه، در کنار جبهه خاورمیانه، فشار مدیریت بحران را بر غرب ـ بهویژه آمریکا ـ دوچندان کرده است.
از سوی دیگر، اروپا میان سه جبهه خاورمیانه، اوکراین و شرق اروپا که به پیمان ناتو پیوسته و مجهز شدهاند، احساس خطر فزایندهای میکند.
۲۸) آنچه مسلم است، آمریکایی که در مدیریت خاورمیانه نتوانست از طریق قدرت نظامی، امنیت اسرائیل را تأمین کند، اکنون با ارائه طرح صلح مرحلهای، در پی ایجاد آرامش نسبی است. شاید این رویکرد بهمنظور تعیین تکلیف نافرمانی راهبردی روسیه در جنگ اوکراین و جلب رضایت متحدان اروپایی خود باشد.
۲۹) با این حال، چشمانداز این جبهه بسیار تیره است و بیم آن میرود که به درگیری هستهای یا حتی جنگ جهانی منجر شود.
۳۰) از همینرو، روسیه اخیراً از سیاست کند و محافظهکارانه خود در قبال ایران فاصله گرفته و رهبران کرملین صریحاً اعلام کردهاند که علیرغم تحریمها و سازوکار اسنپبک، سلاحهای نسل ۴ و ۵ و دیگر تجهیزات نظامی را برای تقویت اقتدار دفاعی ایران ارسال میکنند، و آموزش نیروهای ایرانی نیز آغاز شده است.
۳۱) سرعت تحولات و تغییر معادلات بسیار بالاست. مسئولان ایران باید از اتلاف فرصتها جلوگیری کرده و تهدیدات موجود و محتمل را با درایت و هوشمندی، و با رویکردی متفاوت از گذشته ـ که ضعفهایی بر آن حاکم بود ـ به فرصت تبدیل کرده و در عمل به اجرا گذارند.
⸻
شایان ذکر است این جمعبندی با نگاهی تقریبی و بر پایه اطلاعات موجود نگاشته شده است. بدیهی است که بخشی از دادهها ممکن است دستخوش تحول شود و برخی داوریها نیز محل گفتوگو باشد.
از خوانندگان دعوت میشود نقدها و منابع تکمیلی خود را ارائه کنند؛ زیرا هرچه روایت ما دقیقتر، بیطرفانهتر و متکی بر شواهد باشد، اثرگذاری بیشتری خواهد داشت.
هدف مشترک همه ما حفظ کرامت انسانها، کاستن از رنجها و پیگیری راهحلهای شرافتمندانه و پایدار است.
اندکی صبر، سحر نزدیک است
أَلَیْسَ الصُّبْحُ بِقَرِیبٍ
آیا صبح نزدیک نیست؟
فَاصْبِرْ إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرِینَ
وَ مَا النَّصْرُ إِلَّا مِنْ عِندِ اللَّهِ الْعَزِیزِ الْحَکِیمِ