پنج سال پیش، کارگروه ویژه اقدام مالی مقابله با پول‌شویی موسوم به FATF (Financial Action Task Force) ایران را در لیست سیاه خود قرار داد و به کشورها و شرکت‌های بین‌المللی هشدار داد که هرگونه همکاری اقتصادی با ایران ریسک زیادی دارد. همین مسئله باعث شد حلقه تحریم‌های مالی و اقتصادی ایران تنگ‌تر شود. یک سال بعد، دولت جمهوری اسلامی در زمان ریاست جمهوری حسن روحانی لایحه پیوستن به FATF را به مجلس ارسال کرد، اما با مخالفت شورای نگهبان و مجمع تشخیص مصلحت نظام، این لایحه مسکوت ماند تا امروز. در ایران، مخالفان FATF معتقدند در صورت پیوستن ایران به همه بندهای این معاهده، عملاً امکان حمایت مالی ایران از نیروهای مقاومت اسلامی محدود یا غیرممکن می‌شود.
اما مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور جدید ایران، در برنامه‌های تبلیغاتی خود بارها گفته بود بدون پیوستن به این معاهده مالی بین‌المللی، امکان جذب سرمایه‌گذاری خارجی وجود ندارد و وعده‌های اقتصادی دولت تحقق نخواهد یافت. در همین راستا، رئیس‌جمهور ایران به آیت‌الله خامنه‌ای نامه نوشته و از او خواسته است که پس از چهار سال مسکوت ماندن این لایحه، بار دیگر در دستور کار مجمع تشخیص مصلحت نظام قرار گیرد و این درخواست نیز با موافقت مواجه شده است.
در صورت تصویب احتمالی این قانون، ایران با شفاف‌سازی، مبادلات و مراودات مالی بین‌المللی خود را با پروتکل‌های ضد پول‌شویی تطبیق می‌دهد و نگرانی بسیاری از کشورها و شرکت‌ها از همکاری با ایران کاهش می‌یابد. اما سوال مهم این است که چرا جمهوری اسلامی در این مقطع تصمیم گرفته است پیوستن به FATF را از بن‌بست خارج کند؟ دو دلیل مهم در این خصوص قابل ذکر است:
دلیل اول به وخیم شدن اوضاع اقتصادی در ایران بازمی‌گردد که اگر مهار نشود، می‌تواند به اعتراضات اصناف و گروه‌های اجتماعی منجر شود. نمونه آن مطالبات بازنشستگان است که چند سال است آنان را به اعتراضات خیابانی کشانده است. راضی کردن این اقشار و دیگر گروه‌هایی که تحت فشار اقتصادی هستند، نیازمند اعتبارات مالی است. تأمین این اعتبارات کلان که گفته می‌شود بالغ بر ۵۰ میلیارد دلار است، بدون افزایش تولید و فروش نفت و همچنین تسهیل صادرات کالا از ایران ممکن نیست. در حال حاضر، تحریم‌های آمریکا و حضور ایران در لیست سیاه FATF موانع اصلی این گشایش اقتصادی هستند.
دلیل دوم به نزدیکی آغاز به کار دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور جدید آمریکا، بازمی‌گردد. جمهوری اسلامی ایران نمی‌خواهد با دولت جدید آمریکا وارد تنش‌های جدید شود و مایل است با احیای برجام و بازگشت آمریکا به آن، هم فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای خود را ادامه دهد و هم تحریم‌های اقتصادی را از بین ببرد. نپیوستن به FATF مانع اصلی تحقق این اهداف می‌شود. به عبارت دیگر، پیوستن احتمالی ایران به این معاهده می‌تواند زمینه تعامل ایران و آمریکا را در دوران ترامپ فراهم کند.
نکته مهمی که نباید نادیده گرفت این است که با توجه به اتفاقات یک سال اخیر در منطقه و ضربه‌هایی که اسرائیل به حماس و حزب‌الله لبنان وارد کرده است و نیاز این گروه‌ها به بازسازی تشکیلاتی و سازمانی، آیا ایران حاضر می‌شود در ازای پیوستن به این معاهده بین‌المللی دست خود را برای کمک به این نیروها ببندد؟ یا حاضر می‌شود در قبال پیوستن به آن، کمک‌های خود را به این نیروها محدود یا قطع کند؟
به نظر می‌رسد انتخاب سخت بین این دو گزینه باعث تعلیق و مسکوت ماندن لایحه در ساختارهای تصمیم‌گیر در جمهوری اسلامی شده است. پیش‌بینی من این است که ایران در شرایط کنونی، گزینه اول یعنی پیوستن به FATF را انتخاب خواهد کرد.
- منبع: روزنامه النهار، چاپ بیروت
- نویسنده: امیر دبیری مهر