ترامپ در چهار سال نخست ریاست‌جمهوری خود (سال‌های ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۰) سیاست‌هایی خصمانه علیه ایران به کار گرفت که تأثیرات زیادی بر منطقه خاورمیانه داشت. با توجه به بازگشت او به ریاست‌جمهوری آمریکا از ۲۰ ژانویه ۲۰۲۵، این سؤال مهم مطرح می‌شود که سیاست‌ها و اقدامات او در قبال ایران چه خواهد بود و آیا او بار دیگر همان مسیر پیشین را در پیش خواهد گرفت یا تغییراتی در رویکرد خود ایجاد خواهد کرد؟
نگاه به سیاست‌های ترامپ در گذشته نشان می‌دهد که او عمدتاً از طریق اقداماتی همچون خروج از توافق هسته‌ای (برجام)، اعمال تحریم‌های اقتصادی شدیدتر، تروریستی اعلام کردن سپاه پاسداران و، از همه مهم‌تر، ترور ژنرال قاسم سلیمانی، فرمانده نیروهای برون‌مرزی سپاه، سعی در مهار نفوذ ایران در خاورمیانه و تضعیف اقتصاد ایران داشت. این اقدامات به تشدید تنش‌های دیپلماتیک و نظامی بین دو کشور انجامید. اکنون که ترامپ مجدداً راهی کاخ سفید می‌شود، او در قبال ایران با چند انتخاب سرنوشت‌ساز روبه‌روست که نتیجه آن بر امنیت منطقه خاورمیانه اثرگذار خواهد بود. این گزینه‌ها که ریشه در سیاست‌های ترامپ در دوره قبلی ریاست‌جمهوری او دارند، عبارت‌اند از:
۱ (بازگشت به توافق هسته‌ای با ایران (برجام)
ترامپ در ماه مه ۲۰۱۸ آمریکا را به‌طور یک‌جانبه از توافق هسته‌ای ایران (برجام) خارج کرد. او برجام را توافقی ناکارآمد خواند که ایران را به سلاح هسته‌ای نزدیک‌تر می‌کند. از دیدگاه ایران، این اقدام نقض صریح تعهدات بین‌المللی آمریکا بود. بازگشت تحریم‌ها پس از خروج آمریکا از برجام، ایران را تحت فشار اقتصادی قرار داد. ترامپ در انتخابات اخیر آمریکا چند بار اعلام کرده که اگر ایران تضمین دهد به دنبال بمب اتم نیست، حاضر به توافق با ایران است. در حال حاضر، همه ناظران بین‌المللی منتظرند ببینند آیا او پس از به‌دست گرفتن قدرت چنین اقدامی خواهد کرد یا نه.
۲) کمپین «فشار حداکثری» علیه ایران
پس از خروج از برجام، ترامپ استراتژی «فشار حداکثری» را آغاز کرد که شامل مجموعه‌ای از تحریم‌های اقتصادی گسترده علیه ایران بود. این تحریم‌ها که بر صادرات نفت، مبادلات مالی و تجاری ایران تمرکز داشت، اقتصاد ایران و به‌ویژه معیشت مردم را به‌شدت تحت فشار قرار داد. این سیاست نتوانست فعالیت‌های منطقه‌ای ایران یا نفوذ نیابتی آن در خاورمیانه و حتی برنامه‌های هسته‌ای و موشکی ایران را مهار کند. رابرت مالی، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران، در جلسه سنای آمریکا درباره مذاکرات هسته‌ای ایران در سال ۲۰۲۲ به این واقعیت اعتراف کرد. ایران نیز اعلام کرده که در صورت رفع یا کاهش تحریم‌های اقتصادی، آماده مذاکره با آمریکاست. ایران برای توسعه اقتصادی نیازمند سرمایه‌گذاری خارجی است و تحریم‌های آمریکا مانع اصلی این هدف به شمار می‌رود. مردم ایران نیز می‌گویند که تحریم‌های آمریکا فقط موجب فقر بیشتر مردم شده است و تأثیری بر امکانات حکومت نداشته است.
۳) تروریستی اعلام کردن سپاه پاسداران
دولت ترامپ در آوریل ۲۰۱۹ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران را به‌عنوان یک سازمان تروریستی خارجی معرفی کرد. این نخستین بار بود که آمریکا بخش نظامی یک کشور را به‌عنوان سازمان تروریستی معرفی کرد. در صورتی که واشنگتن از این تصمیم عقب‌نشینی نکند، بهبود رابطه با ایران غیرممکن به نظر می‌رسد.
۴) ترور سردار قاسم سلیمانی
یکی از مهم‌ترین وقایع دوران ترامپ که به نظر می‌رسد بزرگ‌ترین مانع توافق با ایران در دور جدید ریاست‌جمهوری او باشد، دستور مستقیم او برای ترور سردار قاسم سلیمانی، فرمانده نیروهای برون‌مرزی سپاه ایران بود. این عملیات در دی ماه ۱۳۹۸ و در فرودگاه بغداد انجام شد. ایران اعلام کرده است که سلیمانی فرمانده نیروهای مردمی مقابله با داعش بوده و ترور او وجاهت قانونی نداشته است. قاسم سلیمانی یکی از محبوب‌ترین نظامیان ایران در نیم قرن اخیر بود و کشته شدن او بسیاری از ایرانیان را از ترامپ متنفر کرد. به نظر می‌رسد جمهوری اسلامی دست‌کم خواستار عذرخواهی ترامپ از این اقدام است.
۵) حمایت از اعتراضات داخلی ایران
ترامپ در سال ۲۰۱۹ و هم‌زمان با وقوع اعتراضات خشونت‌بار داخلی در ایران به‌دلیل افزایش قیمت بنزین که به کشته شدن عده‌ای از معترضان انجامید، از این اعتراضات حمایت کرد و معترضان را «شجاع» خواند. او در چندین بیانیه و توییت اعلام کرد که آمریکا در کنار مردم ایران ایستاده و از معترضان حمایت می‌کند. ایران همواره حمایت آمریکا از مخالفان حکومت را تهدیدی علیه امنیت ملی خود می‌داند و هر مذاکره‌ای را مشروط به این می‌داند که آمریکا تصمیمی برای براندازی نظام سیاسی ایران نداشته باشد. این خواسته در دور جدید ریاست‌جمهوری ترامپ نیز پابرجاست.
جمع‌بندی:
در صورت استمرار سیاست‌های دور اول ترامپ، نه‌تنها هیچ امیدی به بهبود روابط دو کشور وجود ندارد، بلکه باید منتظر تشدید تنش‌های دوجانبه و منطقه‌ای نیز بود. اما در صورتی که آمریکا حاضر باشد برای رفع تحریم‌ها قدمی بردارد، احتمال بهبود رابطه در برخی حوزه‌ها قابل تصور است. در مقابل، فعالیت‌های هسته‌ای ایران در چارچوب پادمان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و تضمین به واشنگتن مبنی بر عدم تهدید نیروهای آمریکا و متحدانش در خاورمیانه می‌تواند زمینه توافق دو کشور را فراهم کند.
- تبصره: اصل مقاله به زبان اسپانیایی منتشر شده و متن زیر ترجمه فارسی و انگلیسی آن است.
- منبع: روزنامه لوپزدوریگا چاپ مکزیک به قلم امیر دبیری مهر